SĄD ZAGRANICZNY MOŻE OGŁOSIĆ UPADŁOŚĆ POLSKIEJ SPÓŁKI

W czasach kryzysu, w obliczu ryzyka upadłości kontrahentów, warto jest pamiętać, że problematyka ta jest normowana nie tylko prawem krajowym, ale również prawem wspólnotowym. Regulacje dotyczące upadłości transgranicznej objęte zostały Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego I Rady nr 2015/848. Przepisy tego aktu prawnego pozwalają na ogłoszenie upadłości i prowadzenie tego postępowania przez sąd zagraniczny.

W przypadku ustalenia, iż główny ośrodek podstawowej działalności niewypłacalnej spółki mającej siedzibę rejestrową w Polsce, znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego UE i z tego miejsca prowadzone jest zarządzanie działalnością dłużnika (w praktyce na ogół w centrali zagranicznej spółki-matki) – istnieje możliwość wszczęcia postępowania upadłościowego takiej spółki polskiej przed sądem zagranicznym. Który konkretnie z sądów tego państwa będzie właściwy, powinno rozstrzygać się w oparciu o regulacje prawa tego państwa.

Głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich. W przypadku spółki domniemywa się, wobec braku dowodu przeciwnego, że głównym ośrodkiem jej podstawowej działalności jest miejsce siedziby statutowej. Domniemanie to można jednak obalić.

Zgodnie z przepisem art. 4 Rozporządzenia sąd zagraniczny, do którego wpłynął wniosek o ogłoszenie polskiej upadłości, jest zobowiązany do zbadania z urzędu gdzie umiejscowiony jest główny ośrodek podstawowej działalności niewypłacalnej spółki. W tym celu bierze pod uwagę całość sytuacji i okoliczności, które postrzegane są przez osoby trzecie, czyli potencjalnych wierzycieli.

Jeżeli sąd ustali, że ośrodek ten mieści się nie w Polsce, lecz w tym państwie obcym UE, wówczas ten sąd zagraniczny będzie kompetentny do prowadzenia tak zwanego głównego postępowania upadłościowego takiego dłużnika. W trakcie tego postępowania sąd będzie stosował przepisy prawa upadłościowego tego państwa obcego. Zasadniczo, więc, nie tylko procedura, lecz również materialnoprawne skutki ogłoszenia upadłości podlegać będą ocenie zgodnie z prawem obcym.

W szczególności określa ono:

1. dłużników, w stosunku do których może być prowadzone postępowanie upadłościowe;
2. mienie wchodzące w skład masy upadłościowej oraz sposób postępowania z mieniem nabytym przez dłużnika po wszczęciu postępowania upadłościowego;
3. uprawnienia dłużnika i zarządcy;
4. skutki postępowania upadłościowego co do niewykonanych umów dłużnika;
5. wpływ postępowania upadłościowego na środki dochodzenia praw przez poszczególnych wierzycieli, z wyłączeniem zawisłych postępowań sądowych;
6. jakie wierzytelności mogą być zgłoszone do masy upadłościowej dłużnika oraz sposób postępowania z wierzytelnościami powstałymi po wszczęciu postępowania upadłościowego;
7. zasady zgłaszania, weryfikacji i uznania wierzytelności;
8. zasady podziału środków uzyskanych z likwidacji majątku, kolejność zaspokojenia wierzytelności oraz prawa wierzycieli, którzy po wszczęciu postępowania upadłościowego zostali częściowo zaspokojeni na podstawie prawa rzeczowego lub wskutek potrącenia;

Postępowanie główne ma charakter uniwersalny (powszechny), to znaczy jego celem jest objęcie całego majątku dłużnika, bez względu na to, w ilu i których państwach członkowskich jest on położony. W konsekwencji możliwa jest sytuacja, w której upadłość polskiej spółki ogłosi na przykład sąd niemiecki, który następne prowadził będzie postępowanie upadłościowe. Zarząd majątkiem upadłego prowadził będzie wówczas syndyk niemiecki wyznaczony przez ten sąd. Masa upadłości będzie spieniężana wedle przepisów niemieckich, według których także (co do zasady) następować będzie zaspokajanie wierzycieli.

Możliwe jest prowadzenie równolegle tzw. wtórnego postępowania upadłościowego przed sądem polskim.

Ma to miejsce, gdy niewypłacalna spółka miała wprawdzie ośrodek zarządzania i nadzoru zlokalizowany w innym Państwie, lecz jednocześnie w Polsce  fukncjonował jej oddział, to znaczy że spółka wykonywała przy wykorzystaniu zasobów ludzkich i majątkowych działalność gospodarczą niemającą charakteru tymczasowego;

Wtórne postępowanie upadłościowe obejmowałoby jedynie majątek polskiego oddziału i prowadzone byłoby przez polski sąd, wedle polskich przepisów upadłościowych. W takiej sytuacji wierzyciele miejscowi, tj. tacy, których wierzytelności powstały w związku z funkcjonowaniem polskiego oddziału, traktowani są tak samo, jak byliby traktowani, gdyby postępowanie główne było prowadzone w Polsce. Zaznaczyć jednak należy, iż postępowanie wtórne może, lecz nie musi być prowadzone. Wniosek o jego wszczęcie może złożyć syndyk albo wierzyciel miejscowy.

Tym samym możliwe jest (w braku wszczęcia postępowania wtórnego), że całość postępowania upadłościowego prowadzona będzie wyłącznie przez wymieniony w przykładzie sąd niemiecki.

W konsekwencji, wierzyciel upadłego stanie w obliczu konieczności dochodzenia swoich praw względem dłużnika przed sądem zagranicznym, w szczególności poprzez zgłoszenie wierzytelności do masy. Należy mieć świadomość, iż takie zgłoszenie winno przyjąć odpowiednią formę, a przy jego dokonywaniu zachować należy termin określony prawem zagranicznym. Niedochowanie tych wymogów pociąga za sobą dotkliwe skutki prawne dla wierzyciela, który ostatecznie może zostać zaspokojony w dalszej kolejności lub wcale.

Tym samym wszelkie zawiadomienia pochodzące od sądów upadłościowych zagranicznych lub od osób powołujących się na funkcję syndyka w zagranicznym postępowaniu upadłościowym winny być traktowane ze szczególną uwagą. Ich zignorowanie może w niektórych przypadkach doprowadzić do nieodwracalnych skutków prawnych dla wierzycieli.