Jak zamrozić środki pieniężne dłużnika w banku zagranicznym?

W dniu 18 stycznia 2017 r. weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 655/2014 z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiające procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych. Nowe przepisy dają polskim obywatelom i przedsiębiorcom możliwość skuteczniejszego dochodzenia zapłaty od podmiotów zagranicznych.

Podmiot polski (osoba fizyczna lub prawna) może obecnie wystąpić do sądu polskiego (jeśli ten jest właściwy do rozpoznania sporu) o to, aby jeszcze nawet przed wszczęciem sprawy, czyli przed wniesieniem pozwu, sąd ten wydał w stosunku do zagranicznego dłużnika z UE nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym, jeśli istnieje ryzyko, że bez takiego środka późniejsze zaspokojenie jego roszczenia przeciwko dłużnikowi będzie niemożliwe lub znacząco utrudnione.

Taki nakaz uniemożliwia przelanie lub wycofanie środków przechowywanych przez dłużnika na rachunku bankowym prowadzonym w jednym z państw członkowskich. A zatem w toku postępowania sądowego o zapłatę taki dłużnik nie będzie mógł wyzbyć się zablokowanych kwot – będą one zamrożone przez bank do czasu rozstrzygnięcia. Takie zablokowanie środków w zagranicznym banku następuje na podstawie orzeczenia polskiego sądu, które jest automatycznie uznane w innym kraju Unii. Jego wykonanie będzie wymagało jednak zlecenia sprawy zagranicznemu komornikowi (a czasami sądowi). O tym, który organ będzie mógł taki nakaz zabezpieczenia wykonać, decydują już zagraniczne przepisy. W każdym razie, po otrzymaniu korzystnego wyroku polski podmiot będzie mógł wystąpić do tego organu, aby zamrożone środki zostały mu przelane. Dzięki zabezpieczeniu polski podmiot uchroni się przed nielojalnym działaniem dłużnika polegającym na wyzbywaniu się majątku.

Uzyskanie nakazu zabezpieczenia nie jest łatwe. Jak wynika z preambuły Rozporządzenia: „Warunki wydania nakazu zabezpieczenia powinny zapewniać właściwą równowagę między interesami wierzyciela w kwestii uzyskania nakazu a interesami dłużnika co do ochrony przed nadużyciem nakazu. W związku z tym, gdy wierzyciel składa wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia, zanim uzyska orzeczenie, sąd, do którego kierowany jest ten wniosek, powinien być przekonany – na podstawie dowodów przedstawionych przez wierzyciela – że wierzyciel może być stroną wygraną w sprawie głównej przeciwko dłużnikowi.

Ponadto wierzyciel powinien we wszystkich przypadkach, również wtedy, gdy uzyskał już orzeczenie, być zobowiązany do dowiedzenia i przekonania sądu, że jego roszczenie należy pilnie objąć ochroną sądową i że bez wydania nakazu wykonanie już wydanego lub przyszłego orzeczenia może być niemożliwe lub znacząco utrudnione ze względu na istnienie realnego ryzyka, że do czasu spowodowania przez wierzyciela wykonania już wydanego lub przyszłego orzeczenia, dłużnik wyda, ukryje lub zniszczy swoje aktywa, lub zbędzie je po zaniżonej wartości, lub w nietypowym zakresie, lub też wskutek nietypowego działania.

Sąd powinien ocenić dowody przedłożone przez wierzyciela na poparcie istnienia takiego ryzyka. Dowody te mogłyby odnosić się na przykład do zachowania dłużnika w związku z roszczeniem wierzyciela lub w poprzednim sporze między stronami, historią kredytową dłużnika, charakterem aktywów dłużnika i wszelkimi niedawnymi działaniami podejmowanymi przez dłużnika wobec swoich aktywów. Przy ocenie dowodów sąd może rozważyć fakt, że wypłaty środków z rachunków i przypadki wydatków dokonywanych przez dłużnika w celu kontynuowania przez niego normalnej działalności gospodarczej lub bieżące wydatki domowe nie są – same w sobie – nietypowe. Samo niezapłacenie lub podważanie roszczenia albo też sam fakt, że dłużnik ma więcej niż jednego wierzyciela, nie powinny jako takie być uważane za dowód wystarczający, by uzasadnić wydanie nakazu. Podobnie sam fakt, że sytuacja finansowa dłużnika jest zła lub pogarsza się, nie powinien – sam w sobie – stanowić wystarczającej podstawy do wydania nakazu. Sąd może jednak wziąć te czynniki pod uwagę przy ogólnej ocenie istnienia ryzyka.

O wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia nie można wystąpić przeciwko dłużnikowi, gdy już wszczęto wobec niego postępowanie upadłościowe.