Egzotyczna podróż i praca dostępna dla obywateli Unii

Wielu Polaków, być może z uwagi na ściśle kontynentalny charakter naszego kraju i niedosyt z epoki kolonializmu, kojarzy Unię Europejską wyłącznie z terytorium kontynentu europejskiego.

Warto zdać sobie sprawę, że obejmuje ona również odległe, egzotyczne tereny zamorskie Państw Członkowskich, m.in. niektóre Wyspy Karaibskie, na których, w zależności od charakteru, możemy korzystać z przysługujących nam jako obywatelom Unii praw i swobód.

Gdzie i na jakich zasadach, jako obywatele Unii, możemy swobodnie przemieszczać się bez potrzeby uzyskania wizy i pracować poza kontynentem europejskim bez konieczności uzyskania pozwolenia na pracę?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy usystematyzować terytoria zamorskie Państw Członkowskich Unii i określić ich relacje z Unią. Aktualnie obszary specjalne związane z Unią Europejską można podzielić na trzy kategorie:

I

Pierwszą z nich stanowią regiony najbardziej oddalone tj. terytorium Gwadelupy, Gujany Francuskiej, Martyniki, Reunionu, Azorów, Madery, Wysp Kanaryjskich i Saint-Martin.

Wchodzą one w skład Unii Europejskiej, a ich mieszkańcy są obywatelami Unii. Prawo unijne, w tym przysługujące obywatelom Unii swobody przemieszczania się i pracy, jest na ich terenie respektowane. Pewne odstępstwa mogą zostać wprowadzone z uwagi na ich sytuację gospodarczą i społeczną. Do wjazdu na ich teren i pobytu do 90 dni wystarczy dowód osobisty.

II

Druga kategoria to kraje i terytoria zamorskie tj. Grenlandia, Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne, Wyspy Wallis i Futuna, Mayotte, Saint Pierre i Miquelon, Aruba, Antyle Niderlandzkie, Anguilla, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i wyspy Sandwich Południowy, Montserrat, Pitcairn, Święta Helena i terytoria zależne, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Wyspy Turks i Caicos, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Bermudy, Saint-Barthelemy.

Ich pozycja jest bardziej zróżnicowana. Wynika to z faktu, że nie wchodzą one w skład Unii Europejskiej, jednak ich mieszkańcy pozostają obywatelami Unii. Na ich terytorium nie stosuje się traktatów, a relacje z Unią regulują szczególne zasady stowarzyszania określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz decyzjach Rady. Ogólna regulacja niestety pozostaje szczątkowa. W wielu przypadkach do przekroczenia granic dowód osobisty nie wystarcza – istnieje konieczność posiadania paszportu, a w przypadku Georgii Południowej i wyspy Sandwich Południowy, Pitcairn, Świętej Heleny oraz Brytyjskiego Terytorium Oceanu Indyjskiego – także pozwolenia stosownych władz. W stosunku do swobody przepływu pracowników, Rada nie przyjęła do tej pory stosownej decyzji, w związku z czym nie istnieje jednolita regulacja w tym zakresie. Komisja w odpowiedzi na pytanie Parlamentu wskazała, że zapewnienie tej swobody zależy od ustawodawstwa lokalnego.

III

Inne terytoria niemieszczące się w wyżej wskazanych kategoriach o indywidualnym charakterze, m.in. Gibraltar, Wyspy Owcze.

Z uwagi na brak jednolitej regulacji, relacje tych terytoriów z Unią Europejską są określane jednostkowo.

Wskazane wyżej informacje mają charakter wyłącznie porządkujący i orientacyjny. Przed udaniem się w podróż, należy zasięgnąć szczegółowych informacji na temat aktualnych wymogów panujących na konkretnym terenie. Jest to o tyle ważne, że status poszczególnych terytoriów może ulec  zmianie. Przykładowo: przed 1 stycznia 2012 r. Saint-Barthelemy pozostawało regionem najbardziej oddalonym, a teraz jest określane jako kraj i terytorium zamorskie. Wkrótce, z dniem 1 stycznia 2014 r., zmieni się także status Mayotty – z kraju i terytorium zamorskiego na region najbardziej oddalony.  Zmiany statusu mogą pociągnąć za sobą wprowadzenie obowiązku uzyskania pozwolenia na pracę.