Członek zarządu spółki z o.o. – ile władzy, a ile odpowiedzialności?

W poprzednim poście wzmiankowałam o odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za jej zobowiązania. Skoro sytuacja prawna członka zarządu jest w pewnym sensie ryzykowna, to warto się zastanowić, w jakim zakresie członek zarządu podlega instrukcjom i wiążącym poleceniom poszczególnych wspólników lub zgromadzenia wspólników. Innymi słowy, czy skoro wspólnicy są wolni od odpowiedzialności za długi spółki, ponieważ ciąży ona na członkach zarządu, to czy ci ostatni są zobowiązani wykonać wydane im przez wspólników polecenia?

Aktualnie obowiązujące przepisy kodeksu spółek handlowych przesądzają o tym, że członkowie zarządu podlegają instrukcjom zawartym w uchwałach wspólników. Nie może natomiast wiążącego polecenia wydać zarządowi nieformalnie pojedynczy wspólnik lub nawet kilkoro ani też rada nadzorcza spółki.

Przyczyną, dla której zgromadzenie wspólników może wydawać członkom zarządu polecenia, jest częściowo osobowy charakter spółki z o.o. Uważa się, że ekonomicznie i funkcjonalnie spółka jest pośrednio własnością wspólników. Dlatego też powinni oni mieć możność decydowania o jej sprawach w ich przekonaniu istotnych, tak długo, jak nie zabrania im tego ustawa.

Skoro zatem członek zarządu podlega instrukcjom zawartym w uchwałach wspólników, to jaką odpowiedzialność i w stosunku do kogo ponosi, jeśli tego obowiązku nie wykona? Będzie to odpowiedzialność odszkodowawcza w stosunku do spółki. Odszkodowanie będzie obliczone, jako uszczerbek w posiadanym już przez spółkę majątku oraz utracony przez nią wskutek zachowania członka zarządu zysk. Ważne jest, że wykazanie wysokości takiej szkody w procesie sądowym będzie często niełatwe i dość kosztowne (wymaga opinii biegłych). Jeśli spółka roszczenia tego dochodzić nie będzie, może to zrobić wspólnik na jej rzecz, ale dopiero po upływie roku od odmowy członka zarządu dokonania wskazanej czynności.

Z drugiej strony, członek zarządu ma prawo do wystąpienia do sądu z pozwem o uchylenie uchwały, jeśli godzi ona w interes spółki lub jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. W takim przypadku również będzie mógł odmówić wykonania uchwały, nie narażając się przy tym na odpowiedzialność odszkodowawczą.

Przykładem takiej sytuacji jest uchwała nakazująca zawarcie konkretnej umowy lub dokonanie innej czynności prawnej w sytuacji, gdy prowadziłoby to do naruszenia innego zobowiązania spółki. Zawarcie umowy wskazanej w uchwale eksponowałoby spółkę na ryzyko finansowe płynące z obowiązku zapłaty odszkodowania na rzecz podmiotu, w stosunku do którego spółka już wcześniej zaciągnęła zobowiązanie (na przykład naruszenie umowy kredytowej z bankiem). Innym przykładem jest zawarcie umowy, prowadzące do pokrzywdzenia wierzycieli spółki. Krótko mówiąc, członkowie zarządu nie są pozbawieni autonomii i możności odmowy wykonania wydanego im polecenia. Inna sprawa, że podlegają odwołaniu w każdym czasie i co do zasady ustanie stosunku członkostwa w zarządzie daje podstawy do rozwiązania z nimi stosunku pracy lub umowy menadżerskiej. W tym świetle szczególną wagę zyskują zapisy umowy o zatrudnienie gwarantujące odwołanemu członkowi zarządu uprawnienia finansowe na wypadek odwołania.

Przy tej okazji wspomnę, że kodeks wprowadza odmienną zasadę w odniesieniu do członków zarządu spółki akcyjnej. Nie podlegają oni wiążącym poleceniom żadnego organu spółki.