12 listopada 2020

Zakaz konkurencji członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Wielu inwestorów zakłada spółki samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami, lecz zarządzanie nimi zamierza powierzyć wyspecjalizowanym i doświadczonym menadżerom.

Często wybierają spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, ponieważ jest elastyczna i tańsza w zarządzaniu niż spółka akcyjna. Wkrótce możliwe będzie tworzenie również prostych spółek akcyjnych, o których będziecie mogli przeczytać na naszym blogu.

Wróćmy jednak do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jedną z bardzo ważnych spraw jest zakaz konkurencji członków zarządu i wspólników. W tym artykule omówię zagadnienia dotyczące członków zarządu.

Co mówi prawo o naruszeniu zakazu konkurencji?

Zgodnie z polskim prawem członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma ustawowy obowiązek powstrzymania się od jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej w stosunku do działalności spółki. Na przykład nie może być zatrudniony w konkurencyjnym przedsiębiorstwie. Tym bardziej taki członek zarządu nie może prowadzić indywidualnego konkurencyjnego przedsiębiorstwa, ani być pełnomocnikiem w takim przedsiębiorstwie należącym do innej osoby. Wyjątkowo, członek zarządu może posiadać nie więcej niż 10% udziałów w konkurencyjnej spółce kapitałowej (sp. z o.o. lub akcyjnej), jednakże pod warunkiem, że nie może być uprawniony do powoływania członków zarządu tej spółki.

Zakaz konkurencji obowiązuje przez cały okres pełnienia funkcji w zarządzie i wygasa niezwłocznie po jego zakończeniu. Spółka może w każdym czasie zwolnić członka zarządu z obowiązku powstrzymania się od działalności konkurencyjnej.

Zgodnie z zasadą ustawową członkowie zarządu powoływani są uchwałą Zgromadzenia Wspólników. W konsekwencji to Zgromadzenie Wspólników podejmuje uchwałę o zwolnieniu z zakazu konkurencji.

Umowa spółki może jednak zmienić tę zasadę i określić inną procedurę. Przykładowo, każdy z członków zarządu może być powołany bezpośrednio przez każdego wspólnika. Rzadko kiedy, chociaż to też się zdarza, osobiste uprawnienie do powoływania i odwoływania członków zarządu posiada osoba trzecia.

Jakie są konsekwencje dla nielojalnego członka zarządu?

W przypadku naruszenia przez członka zarządu zakazu konkurencji nie traci on automatycznie swojego stanowiska. Jednakże, taki członek zarządu może zostać odwołany  w normalnym trybie, to jest przez Zgromadzenie Wspólników – niezależnie od trybu powołania członka zarządu. Oznacza to, że Zgromadzenie Wspólników ma prawo odwołać nielojalnego członka zarządu, nawet jeśli to wspólnik jest uprawniony do powoływania i odwoływania członka zarządu. Oczywiście, należy podkreślić, że uchwała o odwołaniu wymaga uzyskania odpowiedniej większości głosów. Oznacza to, że wspólnik mniejszościowy, który twierdzi, że członek zarządu spółki narusza obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej, może nie móc doprowadzić do jego odwołania, ponieważ nie będzie miał wymaganej większości głosów. Jest to kolejny powód, dla którego warto zabezpieczyć swoją pozycję mniejszościowego wspólnika poprzez odpowiednie zapisy w umowie spółki oraz w umowie wspólników.

Wskazać należy, że członek zarządu ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone spółce z tytułu naruszenia zakazu konkurencji. W praktyce spółka może jednak napotkać trudności w udowodnieniu przed sądem, że faktycznie poniosła szkodę (w postaci szkody rzeczywistej lub utraconych korzyści). Tylko w stosunkowo oczywistych przypadkach będzie to proste. W wielu jednak sytuacjach będzie to czasochłonne i skomplikowane.

Jak chronić spółkę?

Nawet jeżeli polskie prawo przewiduje ogólną zasadę dotyczącą zakazu konkurencji przez członków zarządu, to nadal kluczowe jest, aby inwestorzy i spółka zawarli z tymi osobami dobrą umowę o zakazie konkurencji oraz wprowadzili odpowiednią klauzulę do umowy spółki.

Umowa o zakazie konkurencji powinna zawierać dokładny opis działalności, która zostanie uznana za konkurencyjną oraz jej zasięg geograficzny. Istotny jest również termin związania takim zobowiązaniem. Umowa może stanowić, że członek zarządu będzie związany zakazem konkurencji nie tylko w okresie pełnienia funkcji, ale także np. 2 lata po ustaniu tego okresu. Najlepiej, aby umowa zawierała również postanowienie dotyczące kary umownej, tak aby w sposób łatwy i opłacalny wyegzekwować ewentualne naruszenie zakazu konkurencji przez członka zarządu. Dodatkowo warto wskazać prawo domagania się odszkodowania uzupełniającego.

Odpowiednio sporządzona i dostosowana do sytuacji spółki umowa może skutecznie ochronić spółkę przed wszelkimi działaniami konkurencyjnymi (uczciwymi lub nieuczciwymi). W następnym artykule bardziej szczegółowo omawiam kwestię zakazu konkurencji przez wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

12 listopada 2020 | Agata Adamczyk

Chcesz rozwijać biznes w Polsce? Sprawdź, jak możemy pomóc.

Sprawdzam

Przeczytaj także:

Umowa IT a prawo autorskie - o jakich klauzulach trzeba pamiętać?
2 listopada 2021

Umowa IT a prawo autorskie – o jakich klauzulach trzeba pamiętać?

Polska w ostatnim czasie zasłynęła z wykwalifikowanych i zaradnych specjalistów IT. Każdego roku na rynek trafiają...

Czytaj dalej

Umowa IT a prawo autorskie – o jakich klauzulach trzeba pamiętać?
Jak ograniczyć ryzyko w międzynarodowej działalności eksportowej? (w umowie)
2 sierpnia 2021

Jak ograniczyć ryzyko w międzynarodowej działalności eksportowej dzięki umowie?

Jeśli zawierasz międzynarodową umowę eksportową i dostarczasz towary dla kontrahenta z zagranicy, to musisz liczyć...

Czytaj dalej

Jak ograniczyć ryzyko w międzynarodowej działalności eksportowej dzięki umowie?
Przejdź do aktualności