Pracownik z ograniczoną odpowiedzialnością

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie. W szczególności powinien on dbać o dobro i mienie pracodawcy. Oznacza to, że pracownik ma obowiązek wykonywania swoich zadań pracowniczych z ostrożnością, rozwagą, przezornością i zapobiegliwością.

Zdarza się jednak, że pracownicy postępują niezgodnie ze wskazanymi wyżej zaleceniami – dość beztrosko podchodząc do wykonywania nałożonych na nich obowiązków. Opisując tę sytuację językiem Kodeksu pracy: pracownicy nie wykonują swoich obowiązków pracowniczych  lub wykonują je nienależycie.  Nierzadko, wskutek takiego wadliwego postępowania pracowników w majątku pracodawcy wystąpi szkoda. Szkodą, o której mowa może być przykładowo (i w pewnym uproszczeniu): zniszczony komputer, zepsuty samochód, brak narządzi w magazynie,  pieniędzy w kasie czy uszkodzenie produktów sprzedawanych przez pracodawcę.

W polskim prawie cywilnym zasadą jest obowiązek naprawienia szkody przez jej sprawcę – w pełnej jej wysokości. Opisywana reguła doznaje jednak istotnego ograniczenia w odniesieniu do pracowników, którzy wyrządzili nieumyślnie szkodę swojemu pracodawcy, przy wykonywaniu swoich obowiązków pracowniczych.

Ograniczenie odpowiedzialności polega na:

1. Wprowadzeniu górnego limitu wysokości odszkodowania, którego pracodawca może żądać od pracownika, a który wynosi trzykrotność wynagrodzenia pracownika na dzień wyrządzenia szkody  (co oznacza, że jeśli szkoda wyrządzona przez pracownika będzie przekraczała wartość jego trzymiesięcznego wynagrodzenia, to pracodawca nie będzie mógł skutecznie żądać od pracownika pokrycia jej w pełni).
2. Możliwości żądania przez pracodawcę wyrównania (w granicach opisanych w punkcie 1) wyłącznie rzeczywistej straty (bez utraconych korzyści, czyli – w uproszczeniu – bez tego, co pracodawca mógłby zarobić, gdyby szkoda nie powstała).

Nieumyślność w wyrządzeniu szkody będzie miała miejsce, gdy pracownik spowoduje ją w wyniku:

1. lekkomyślności –  bezpodstawnego przypuszczenia, że uniknie szkody, lub
2. niedbalstwa – braku przewidzenia szkody, mimo że, w konkretnych okolicznościach, mógł i powinien ją przewidzieć.

Przykład:

Pani Karolinie zacięła się kserokopiarka. Nie chciała wzywać fachowców, więc sama zaczęła naprawiać sprzęt. W trakcie prób, urwała element kserokopiarki, psując ją w ten sposób. Pracodawca zażądał od Pani Karoliny zapłaty pieniędzy za naprawę.

Pani Karolina zarabia – jako sekretarka – 1500 zł. Szkodę wyrządziła nieumyślnie (jej zamiarem była naprawa urządzenia, a nie jego zniszczenie), odpowiada więc wyłącznie za rzeczywista szkodę, to jest naprawę kserokopiarki (nie odpowiada za utracone korzyści, to jest, na przykład, za przestój innych pracowników, którzy nie mogli wykonywać swoich obowiązków z powodu zepsutej maszyny).

Jeśli koszty naprawy kserokopiarki wyniosły 500 zł, to Pani Karolina odpowie wobec pracodawcy w pełnej wysokości straty (czyli – zapłaci mu 500 zł). Jeśli jednak pracodawca stwierdzi, że nieopłacalne jest naprawianie zniszczonego sprzętu i lepiej kupić nowe urządzenie (takie samo, jak zepsute przez Panią Karolinę), za kwotę 5500 zł, to górną granicą odpowiedzialności Pani Karoliny będzie trzykrotność jej wynagrodzenia, to jest 4500 zł. Tysiąc złotych, który pozostał do zapłaty będzie obciążał pracodawcę.

Opisywana regulacja ma na celu zapobieżenie sytuacji, w której – na skutek konieczności zrekompensowania szkody w całości i wskutek tego utraty źródła utrzymania – pracownik zostałby zepchnięty na margines społeczny.

Zwracam jednak uwagę, że powyższe zasady odpowiedzialności nie mają zastosowania, gdy: szkoda zostanie wyrządzona pracodawcy umyślnie; w sytuacji gdy pracownik odpowiada za mienie mu powierzone do z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się oraz w przypadku, gdy szkoda wystąpiła nie przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych (a na przykład przy okazji ich wykonywania).