Ochrona majątku rodzinnego przed długami przedsiębiorcy jednoosobowego

Dzisiaj chciałabym napisać o odpowiedzialności majątkiem rodzinnym za „firmowe” długi w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzone jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. W dalszym ciągu wielu polskich przedsiębiorców z formy tej korzysta, nawet po osiągnięciu przez firmę sporych rozmiarów, a co za tym idzie – po zwiększeniu się ryzyka gospodarczego. Temat ten jest więc nadal bardzo aktualny.

O długach spółek osobowych pisałam tutaj >>, a o długach spółki z o.o. tutaj >>

Załóżmy, że Pan A jest jednoosobowym przedsiębiorcą – prowadzi firmę budowlaną. Jest żonaty z Panią M i pozostaje z nią w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej.  Firmę założył w ten sposób, że wykorzystał ich wspólne oszczędności, które poczynili z osiąganych zarobków na etacie. Z tego powodu przedsiębiorstwo wchodzi do majątku wspólnego, mimo że jest prowadzone na nazwisko męża. Dzisiaj firma zatrudnia pracowników, jest właścicielem sprzętu budowlanego i biurowca.

W skład majątku małżeńskiego, oprócz firmy, wchodzi dom rodzinny, działka rekreacyjna, dwa samochody.  Pan A ma również patent na wynalazek: urządzenie do frezowania. Udzielił firmie B licencji na korzystanie z tego wynalazku i otrzymuje z tego tytułu co kwartał opłaty licencyjne. Nadto prowadzi drugą niewielką firmę o nazwie „Z”, która  przynosi rodzinie dodatkowy dochód. Firma ta powstała także za wspólne pieniądze małżonków. Pan A odziedziczył ponadto po wuju kawalerkę.

Pan A zawiera obiecujący kontrakt na roboty budowlane. Nie informuje o tym swojej żony,  ponieważ firmą zarządza bez jej udziału. Pani M wykonuje inny zawód i na budowlance się nie zna. Niestety, dochodzi do długotrwałej zwłoki w realizacji robót, Inwestor od umowy odstępuje i żąda od Pana A zapłaty bardzo wysokich kar umownych za odstąpienie oraz odszkodowania uzupełniającego. Kontrakt, który miał być dla firmy trampoliną do sukcesu, okazuje się wielką wpadką finansową. Wprawdzie firma nie popada w upadłość, jednak Inwestor wygrywa proces sądowy z Panem A i rozpoczyna egzekucję komorniczą.

Jaka jest sytuacja małżeństwa? Do którego majątku może sięgnąć Inwestor? Czy Pani M jest chroniona z tego powodu, że nie wiedziała o zawarciu umowy?

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że za długi przedsiębiorstwa Pan A będzie odpowiadał swoim majątkiem osobistym. W naszym przykładzie będzie to prawo do patentu i odziedziczona kawalerka. Nadto, wierzyciel może zaspokoić się z opłat licencyjnych na wynalazek oraz z dochodów, jakie przynosi druga firma – „Z”. Poza tym komornik będzie mógł zająć cały majątek firmy budowlanej, mimo że wchodzi ona do majątku wspólnego małżonków. Pod młotek pójdzie biurowiec, sprzęt budowlany, a wszystkie rachunki bankowe firmy mogą zostać zajęte.

Co z domem rodzinnym,  działką rekreacyjną i dwoma samochodami należącymi do majątku małżeńskiego Pana A i Pani M?Czy są one bezpieczne?

Skoro Pani M nie wyraziła zgody na zawarcie kontraktu przez Pana A – to wierzyciel nie może po prostu zająć tych składników majątkowych i poddać je licytacji komorniczej. Może natomiast dokonać zajęcia prawa Pana A w majątku małżeńskim. W drugiej kolejności może wystąpić z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Na koniec może wystąpić o podział majątku małżeńskiego i zlicytować te składniki majątkowe, które sąd przydzieli Panu A.

Zasadniczo, w polskim prawie rodzinnym małżonkom służą udziały w majątku małżeńskim w równej wysokości, to znaczy po połowie. Jeśli więc sąd nie ustali w postępowaniu o podział majątku, że proporcja ta w przypadku naszych małżonków powinna być odmienna – to finalnie wierzyciel będzie miał dostęp do polowy majątku małżeńskiego. Przyznać należy, że droga do odzyskania długu przez wierzyciela będzie żmudna i długotrwała, jednak ostatecznie ma on na to szansę.

Gdyby Pani M zgodziła się w formie pisemnej na zawarcie przez Pana A umowy z Inwestorem – wówczas Inwestor mógłby od razu prowadzić egzekucję z całego majątku wspólnego małżonków.  Zatem ujmując problem z perspektywy podmiotu, który zawiera umowę z przedsiębiorcą jednoosobowym, warto, aby dopilnował on, żeby małżonek lub małżonka tego przedsiębiorcy udzielił na piśmie zgody na jej podpisanie.

O ochronie małżonków w drodze umów majątkowych małżeńskich – czyli intercyz – napiszę w kolejnym poście. Natomiast o odpowiedzialności majątkiem rodzinnym za długi firmowe w razie upadłości jednoosobowego przedsiębiorcy pisałam tutaj >>