Jak wybrać sąd polubowny w umowie międzynarodowej?

W obrocie gospodarczym przedsiębiorcy coraz częściej zawierają umowy z kontrahentami z innych państw. Jednocześnie strony decydują się na powierzanie sporów wynikających z wzajemnych relacji sądom polubownym.

Najczęściej są to międzynarodowe sądy arbitrażowe (np. ICC International Court of Arbitration w Paryżu lub The London Court of International Arbitration). Dzięki temu postępowanie jest szybsze i mniej sformalizowane. Sądy te orzekają głównie w oparciu o zwyczaje handlowe i zasady słuszności, dlatego ich rozstrzygnięcia mogą być bardziej elastyczne. Z tego względu stanowią one wartą rozważenia alternatywę dla sądownictwa powszechnego.

Decydując się na wybór sądu arbitrażowego, należy mieć na uwadze przyszłą wykonalność wydanego wyroku w kraju naszego kontrahenta. Zaangażowanie czasu i znacznych środków finansowych może bowiem doprowadzić do wydania wyroku bezużytecznego, który nie zostanie później wykonany. Na przykład przedsiębiorca może zostać niemile zaskoczony, gdy odpowiedni organ w Chinach nie będzie honorował wyroku wydanego przez arbitrów szanowanego trybunału arbitrażowego w Sztokholmie po kosztowym i trudnym procesie.

Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych na skalę światową zapewnia konwencja nowojorska z 1958 r. Obecnie przystąpiło do niej 149 państw o bardzo zróżnicowanym charakterze. Właśnie z tej różnorodności, mimo istnienia jednolitych reguł, wynikają dla przedsiębiorców znaczne ryzyka. Konwencja umożliwia bowiem odmowę uznania i wykonania orzeczenia, jeżeli byłoby to sprzeczne z porządkiem publicznym kraju, w którym ma nastąpić uznanie i wykonanie (art. V ust. 2b konwencji).

Jako przykład warto wskazać kraje muzułmańskie, w których porządek prawny jest ściśle związany z religią. Zwraca uwagę m.in. obecny w szariacie zakaz odsetek (riba) traktowanych jako czerpanie korzyści z bezczynności. Nie do pogodzenia z europejską mentalnością jest spotykana czasami w krajach muzułmańskich możliwość odmowy uznania orzeczenia z uwagi na fakt,  że jednym z arbitrów była kobieta.

Aby możliwie najlepiej zabezpieczyć się przed wskazanym wyżej ryzykiem, należy sprawdzić, czy państwo siedziby kontrahenta jest stroną konwencji. Innymi słowy, czy w tym państwie wyrok sądu arbitrażowego będzie honorowany i czy na jego podstawie będzie można prowadzić egzekucję komorniczą w stosunku do majątku kontrahenta. Następnie należy dokonać świadomego wyboru sądu arbitrażowego. Warto także zasięgnąć opinii prawnika posiadającego doświadczenie w prawie państwa kontrahenta, aby uprzedził nas o ewentualnych, nietypowych zasadach porządku publicznego wypływających z tego prawa,  które mogą spowodować całkowitą lub częściową odmowę uznania orzeczenia, m.in.. z powodu niezachowania wymogów stawianych arbitrom.

Tylko w takich warunkach zapis na sąd polubowny rzeczywiście ułatwi dochodzenie roszczeń.